مقایسه روش تیتراسیون hanus با ft. nir در تعیین میزان اندیس ید روغن و چربی ها

سابقه و هدف: اندازه گیری اندیس ید ( iv ) در کنار عواملی چون اندیس اسیدی، اندیس پراکسید، اندیس صابونی، درصد اسیدهای چرب تارنس، اندیس رفراکسیون و سایر موارد در کنترل روغن ها و چربی های خوراکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. iv به عنوان معیاری برای درجه غیراشباعی اسیدهای چرب برای انواع این اسیدها متفاوت است و بنابراین در بسیاری از موارد با اندازه گیری سریع این اندیس می توان تا حدودی به نوع روغن پی برد. iodine value ( iv ) غالباً به روش تیتراسیون wijs یا هانوس تعیین مقدار می گردد ولی اخیراً استفاده از fourier transform near infra red ( ft-nir ) برای تعیین آن در دنیا مطرح گردیده است. بسیاری از منابع موجود وابسته بودن مقدار iv به روش مورد استفاده را تأکید کرده اند، لذا به منظور مقایسه میزان iv به دو روش تیتراسیون هانوس و ft-nir این تحقیق انجام گرفت. مواد و روش ها: 20 نمونه روغن مورد بررسی در این پروژه همگی از کارخانجات داخلی کشور تهیه و مورد آزمایش قرار گـرفتند. از 7 نمونه جامد مقدار 500 میلی گرم از هر یک و از روغن های مایع هر کدام 250 مـیلی گـرم دقیقاً تـوزین شد و در 10 میلی لیتر کلروفرم حل شد. پس از افزودن 25 میلی لیتر از محلول یدی هانوس به مدت 30 دقیقه در تاریکی قرار گرفتند. آنگاه 10 میلی لیتر محلول یدور پتاسیم بدان افزوده شد و پس از تکان دادن شدید و افزودن 100 میلی لیتر آب مقطر با محلول 1/0 نرمال سدیم تیوسولفات تیتر گردید. در این مرحله 2 قطره معرف نشاسته بدان افزوده شد و تیتراسیون تا از بین رفتن کامل رنگ آبی و رسیدن به نقطه پایانی ادامه یافت. سپس iv از معادله هانوس در سه تکرار برای هر نمونه روغن و چربی محاسبه گردید. با استفاده از ft-nir نمونه های مایع مستقیماً و نمونه های جامد پس از ذوب کردن در ویال های مربوطه ریخته شد و iv با نرم افزار کامپیوتری در 4 تکرار برای هر نمونه روغن و چربی تعیین گردید. یافته ها: مقادیر به دست آمده از اندیس های یدی نشان می دهد که اختلاف دو روش بین 5/0 تا 5/4 درصد متغیر است و اختلاف آنها به لحاظ آماری معنی دار نیست. 65 درصد داده ها کمتر از 3 درصد و 35 درصد آنها بین 3 تا 5/4 درصد اختلاف داشتتد 90 درصد نمونه ها با روش ft-nir اندیس یدی بالاتری نسبت به روش هانوس نشان داده اند. زمان لازم برای تعیین iv در روش هانوس 45 تا 60 و توسط ft-nir حدود 2 تا 3 دقیقه بود. نتیجه گیری: تعیین iv به روش ft-nir به دلیل اینکه وقت و هزینه کمتری می گیرد و نیازی به لوازم، مواد شیمیایی و شرایط خاص آزمایشگاهی ندارد و سلامت آزمایشگر را تهدید نمی کند به روش تیتراسیون هانوس ارجحیت دارد و توصیه می شود در هر آزمایشگاهی که امکان استفاده از ft-nir وجود داشته باشد و در تعیین iv جایگزین روش هانوس گردد.